Silajlık Mısır Üretimi ve Silaj Yapımı

Silajlık Mısır Çeşitleri

Silajlık mısır üretiminde çeşit seçimi, verim ve kalite açısından büyük önem taşır. Silajlık mısır çeşitleri genel olarak şu özelliklere göre sınıflandırılır:

• Olgunlaşma süresine göre: Erkenci, orta-erkenci, orta-geçci ve geçci çeşitler
• Dane tipine göre: Sert, yarı-sert, at dişi ve şekerli mısır çeşitleri
• Hibrit yapısına göre: Tek melez, çift melez ve üçlü melez çeşitler

Silajlık mısır çeşidi seçiminde bölgenin iklim koşulları, toprak yapısı, sulama imkanları ve silaj kalitesi beklentileri göz önünde bulundurulmalıdır. Genel olarak, silajlık mısır çeşitlerinde yüksek yeşil aksam verimi, yüksek koçan oranı ve yüksek sindirilebilirlik özellikleri aranmaktadır.

Ekim Zamanı

Silajlık mısır ekimi için en uygun zaman, toprak sıcaklığının 10-12°C'ye ulaştığı dönemdir. Bu genellikle Türkiye'nin farklı bölgelerine göre değişmekle birlikte:

• Akdeniz ve Ege Bölgesi: Mart sonu - Nisan başı
• Marmara ve İç Anadolu Bölgesi: Nisan ortası - Mayıs başı
• Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi: Mayıs ortası - Haziran başı

İkinci ürün silajlık mısır ekimi ise, birinci ürünün hasadından hemen sonra (genellikle Haziran sonu - Temmuz başı) yapılabilir.

Ekim Tekniği

Silajlık mısır ekimi, pnömatik mibzerler kullanılarak sıraya ekim şeklinde yapılır. Ekim derinliği 4-6 cm olmalıdır. Sıra arası mesafe genellikle 70-75 cm, sıra üzeri mesafe ise 14-20 cm arasında olmalıdır. Bu mesafeler, dekara 7.000-9.000 bitki sıklığı sağlar.

Ekim sırasında, tohumla birlikte fosforlu gübre uygulaması yapılması, çimlenme ve erken dönem gelişimi için faydalıdır.

Gübreleme

Silajlık mısır, yüksek verim potansiyeli nedeniyle besin maddelerine yüksek oranda ihtiyaç duyar. Gübreleme programı, toprak analizi sonuçlarına göre belirlenmelidir. Genel olarak:

• Azot (N): Dekara 18-25 kg (yarısı ekimde, yarısı bitkiler 40-50 cm boylandığında)
• Fosfor (P2O5): Dekara 8-10 kg (tamamı ekimde)
• Potasyum (K2O): Dekara 8-10 kg (tamamı ekimde)

Ayrıca, çinko eksikliği görülen topraklarda çinko gübrelemesi yapılması da önemlidir.

Sulama

Silajlık mısır, su ihtiyacı yüksek bir bitkidir. Özellikle çiçeklenme ve dane dolum dönemlerinde su stresine karşı çok hassastır. Sulama programı, toprak yapısı, iklim koşulları ve bitki gelişim dönemine göre ayarlanmalıdır.

Genel olarak, silajlık mısır yetiştiriciliğinde 4-6 kez sulama yapılması önerilir. Damla sulama, yağmurlama sulama veya karık sulama yöntemleri kullanılabilir. Damla sulama, su tasarrufu ve verim artışı sağlaması nedeniyle tercih edilmektedir.

Yabancı Ot Kontrolü

Yabancı otlar, silajlık mısır ile su, besin maddesi ve ışık için rekabet ederek verim kaybına neden olur. Yabancı ot kontrolü için:

• Mekanik mücadele: Çapa makineleri ile sıra arası işleme
• Kimyasal mücadele: Ekim öncesi, çıkış öncesi veya çıkış sonrası herbisit uygulamaları
• Kültürel önlemler: Ekim nöbeti, temiz tohum kullanımı, uygun toprak işleme

Özellikle bitkinin ilk gelişme döneminde (ilk 30-40 gün) yabancı ot kontrolü çok önemlidir.

Hasat Zamanı

Silajlık mısırın hasat zamanı, bitkinin kuru madde oranına göre belirlenir. İdeal hasat zamanı, bitkinin kuru madde oranının %30-35 olduğu dönemdir. Bu dönemde:

• Koçanlar süt olum - hamur olum döneminde olmalıdır
• Daneler sert tırnak ile çizilebilir olmalıdır
• Yaprakların alt kısmından 2-3 yaprak sararmış olmalıdır
• Koçan püsküllerinin kahverengileşmiş olması gerekir

Erken hasat, kuru madde ve nişasta oranının düşük olmasına, geç hasat ise sindirilebilirliğin azalmasına ve silo içinde sıkıştırma problemlerine neden olur.

Hasat Tekniği

Silajlık mısır hasadı, silaj makineleri (silaj kombayni) ile yapılır. Hasat sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar:

• Kesim yüksekliği yerden 15-20 cm olmalıdır
• Parçalama boyu 1.5-2 cm olmalıdır
• Danelerin en az %90'ı ezilmiş olmalıdır
• Hasat edilen materyal hızlı bir şekilde siloya taşınmalıdır

Modern silaj makinelerinde dane kırıcı (corn cracker) ünitesi bulunur. Bu ünite, danelerin ezilerek sindirilebilirliğinin artmasını sağlar.

Silo Tipleri

Silaj yapımında kullanılan başlıca silo tipleri şunlardır:

• Yığın (Bunker) Silolar: En yaygın kullanılan silo tipidir. Beton duvarlar arasında oluşturulan, üstü açık silolardır.
• Toprak Silolar: Toprak zemin üzerinde oluşturulan yığın silolardır.
• Torba (Sosis) Silolar: Özel makineler yardımıyla silajın plastik torbalara doldurulduğu sistemlerdir.
• Kule Silolar: Dikey olarak inşa edilen, silindirik yapılardır.

Silo seçiminde işletme büyüklüğü, maliyet, kullanım kolaylığı ve silaj kalitesi gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

Silaj Doldurma ve Sıkıştırma

Silaj yapımında en kritik aşamalardan biri, silonun doldurulması ve sıkıştırılmasıdır. Bu aşamada:

• Silaj materyali mümkün olduğunca hızlı bir şekilde siloya doldurulmalıdır (ideal olarak 1-2 gün içinde)
• Materyal 15-20 cm'lik katmanlar halinde yayılmalı ve her katman iyice sıkıştırılmalıdır
• Sıkıştırma işlemi traktör veya özel sıkıştırma araçları ile yapılmalıdır
• Hedef sıkıştırma yoğunluğu 650-700 kg/m³ olmalıdır
• Silonun kenarları ve köşeleri özellikle iyi sıkıştırılmalıdır

İyi bir sıkıştırma, silaj içindeki oksijeni uzaklaştırarak anaerobik fermantasyonun hızlı bir şekilde başlamasını sağlar.

Fermantasyon Süreci

Silaj fermantasyonu, silaj içindeki laktik asit bakterilerinin, bitkideki suda çözünebilir karbonhidratları laktik aside dönüştürmesi sürecidir. Bu süreç:

1. Aerobik Faz: Silaj içindeki oksijen tüketilir (0-2 gün)
2. Fermantasyon Fazı: Laktik asit üretimi gerçekleşir, pH düşer (3-14 gün)
3. Stabilizasyon Fazı: Fermantasyon yavaşlar, silaj stabil hale gelir (14-21 gün)
4. Depolama Fazı: Silaj kullanıma hazırdır (21+ gün)

İyi bir fermantasyon için silaj pH'sının 3.8-4.2 arasına düşmesi gerekir. Bu pH değeri, istenmeyen mikroorganizmaların gelişimini engeller ve silajın uzun süre bozulmadan saklanmasını sağlar.

Silaj Katkı Maddeleri

Silaj fermantasyonunu iyileştirmek ve silaj kalitesini artırmak için çeşitli katkı maddeleri kullanılabilir:

• Biyolojik Katkılar: Laktik asit bakterileri, enzimler
• Kimyasal Katkılar: Organik asitler (formik asit, propiyonik asit), tuzlar
• Besin Değerini Artıran Katkılar: Üre, melaslar, tahıl kırmaları
• Absorbantlar: Saman, kepek (yüksek nemli silajlarda)

Katkı maddesi kullanımı, özellikle kuru madde oranı düşük (%25'in altında) veya suda çözünebilir karbonhidrat içeriği düşük silajlarda faydalı olabilir.

Fiziksel Özellikler

Silajın fiziksel özellikleri, duyusal olarak değerlendirilebilir:

• Renk: İyi bir mısır silajı sarımsı-yeşil veya açık kahverengi olmalıdır
• Koku: Hoş, hafif ekşimsi, karamel benzeri koku olmalıdır
• Yapı: Orijinal bitki yapısı korunmuş olmalıdır
• Küf: Küf veya çürüme belirtisi olmamalıdır

Koyu kahverengi veya siyah renk, aşırı ısınmayı; keskin, rahatsız edici koku ise kötü fermantasyonu gösterir.

Kimyasal Özellikler

Silajın kimyasal özellikleri laboratuvar analizleri ile belirlenir:

• pH: 3.8-4.2 arasında olmalıdır
• Kuru Madde: %30-35 arasında olmalıdır
• Ham Protein: %7-9 arasında olmalıdır
• NDF (Nötr Deterjan Lif): %38-45 arasında olmalıdır
• ADF (Asit Deterjan Lif): %20-25 arasında olmalıdır
• Nişasta: %25-35 arasında olmalıdır
• Metabolik Enerji: 2.5-2.8 Mcal/kg KM olmalıdır

Ayrıca, laktik asit, asetik asit, bütirik asit gibi fermantasyon ürünlerinin oranları da silaj kalitesini belirlemede önemlidir.